Onrecht en schuld

Het onderwerp ‘onrecht’ houdt mij de laatste tijd bezig. Hans Groeneboer helpt mij in zijn boek ‘Op de schouders van ouders – in vrijheid verbonden’ om structuur aan te brengen in mijn gedachten over dit onderwerp.

Hans schrijft, dat recht/onrecht alles te maken heeft met schuld. Onrecht of onrechtvaardigheid leidt tot schuld. Schuld kan alleen worden vastgesteld als recht kan worden bepaald. Er zijn verschillende soorten recht/onrecht en schuld.

Zo kan er sprake zijn van een juridische schuld. Je overtreedt in dat geval de wet of de regels van Nederland. En als onduidelijk is of je deze daadwerkelijk overtreden hebt, kan de rechter een uitspraak doen.

Je kunt ook spreken van kerkelijk onrecht. Dit doet zich voor als je kerkelijke regels (o.a. de kerkorde) hebt overtreden.

Er is ook geestelijk onrecht en geestelijke schuld. ‘Het is de schuld die we op het geestelijke terrein hebben ten opzichte van God en elkaar.’ Onze schuld ten opzichte van God kan alleen door Jezus Christus vergeven worden. En zoals Jezus onze schuld vergeeft zo worden wij opgeroepen de geestelijke schuld naar elkaar te vergeven. Het iemand iets geven of ontnemen op onjuiste Bijbelse gronden is ook een vorm van geestelijk onrecht. Op geestelijk terrein ontstaat er door dit onrecht een schuld ten opzichte van een persoon.

Bij relaties gaat het om geven en ontvangen. Als er geen evenwicht (balans) is tussen dit geven en ontvangen, dan spreken we over relationele schuld of onrecht. Dit geldt niet voor alle relaties. In de relatie tussen God en mensen en tussen ouders en kinderen gaat dit niet op. In deze relaties wordt meer gegeven dan ontvangen. Deze ‘onbalans’ is bij dit soort (asymmetrische) relaties rechtvaardig.

Ik denk dat het onderscheid tussen deze verschillende soorten (on)recht (en schuld) belangrijk is. Zo kan een echtscheidingsprocedure juridisch afgerond zijn, terwijl de relationele en geestelijke schuld nog bestaat. In een kerk kan iets kerkrechtelijk juist zijn (recht), terwijl er wel sprake is van geestelijk en relationeel onrecht. Het is van belang dat al die verschillende soorten onrecht opgeruimd worden.

Hans schrijft dat onrecht alleen gestopt kan worden door recht. Door het toegeven van schuld, door het vragen om vergeving en door het nemen van je verantwoordelijkheid. Zo ontstaat er ruimte in relaties. Onrecht blijft bestaan door het veroordelen van de dader, het ontkennen van de schuld en door het blijven hangen in onmacht en frustratie. Op die manier blokkeert de relatie met alle negatieve gevolgen van dien.