Word je bewust van boosheid (6)

Riekje Boswijk-Hummel schreef het boek Boos met als ondertitel: boosheid erkennen, begrijpen, loslaten. Ik deze blog geef ik een samenvatting van deel VII – Behoefte. Het laatste deel van het boek. De schrijfster behandelt in dit deel “behoeftes, en de vraag welke wél en welke niet opgegeven kunnen worden” (p.222). Dit, omdat het loslaten van boosheid alles te maken heeft met het loslaten van doelen en behoeftes.

Behoeftes – categorieën

De schrijfster deelt mogelijke behoeftes als volgt in.

1. algemeen menselijke behoeftes:
1. concrete behoeftes;
2. relationele of emotionele behoeftes: behoefte aan aandacht, erkenning,  respect, support, liefde;
3. ontwikkelingsbehoeftes: behoeftes van fysieke, emotionele en spirituele ontwikkeling en groei;
2. behoeftes gebaseerd op tekorten of negatieve zelfbeelden:
1. neurotische behoeftes: relationele of emotionele behoeftes gebaseerd op tekorten;
2. traumatische behoeftes
3. ik-behoeftes: behoefte om ‘iemand te zijn’ – tekort aan zelfwaardering of ‘eigenheid’;
4. maatschappelijke behoeftes: dienen om aanzien en status aan te tonen of te vergroten;
5. machtsbehoeftes: klinkt boosheid in door, iemand dwingt die behoefte af – tekort aan waardering en/of respect, negatief zelfbeeld;
3. behoeftes gebaseerd op leegte, chronische angst of pijn:
1. leegte en pijn: consumptieve behoeftes; verslavingen;
2. chronische angst: de behoefte aan houvast.

Aan de behoefte aan houvast (3.2 chronische angst) ligt angst ten grondslag. Existentiële angst: “angst voor het grote onbekende en onbegrijpelijke” (p.231). De antwoorden bij de hierbij behorende existentiële vragen zoeken mensen veelal in religieuze of spirituele stromingen: levensovertuigingen. Een levensovertuiging biedt houvast. Maar ook een gewoonte of een dagelijkse routine kunnen een houvast bieden voor mensen. “Een houvast is een houvast bij de gratie van zijn onveranderlijkheid, en daarom verdedigen mensen hun waarden- en normenpatronen, religie, geloof of andere overtuigingen met hand en tand” (p.233).

Behoeftes opgeven

Welke behoeftes kunnen worden opgegeven? De behoeftes zoals hiervoor genoemd bij categorie 2 en 3 kunnen niet (gemakkelijk) worden opgegeven. Daarnaast kunnen sommige behoeftes uit categorie 1 ook niet of beperkt worden opgegeven. Zo heb je water en voedsel nodig (1.1 concrete behoefte); relationele of emotionele behoeftes (1.2) kun je in beginsel uitstellen of zelfs opgeven, maar relaties zonder vervulling van deze behoeftes is niet aan te raden; ontwikkelingsbehoeftes (1.3) mogen niet worden opgegeven.

Opheffen van tekorten

De bij categorie 2 en 3 genoemde behoeftes worden veroorzaakt door tekorten. Hoe hef je nu een tekort op (en daarmee de behoeftes)? Je zult allereerst moeten voelen dat je een tekort (cat. 2) of leegte (cat. 3) hebt. Dat tekort voel je als je behoefte niet wordt vervuld of bevredigd. Als je “behoefte niet wordt vervuld, worden de emoties van het onderliggende tekort voelbaar. (…). Wanneer deze emoties voelbaar zijn, is het zaak om ze te omarmen” (p.238). Tekorten worden in twee stappen opgeheven: 1) De overtuigingen (of het negatieve zelfbeeld) die als deksels op je tekorten liggen, moeten worden herschreven. Herschreven in overeenstemming met de actuele situatie. 2) “Er wordt ontvangen waar al die tijd zo’n behoefte aan was” (p.240): aandacht, liefde, respect, waardering, steun e.d.

Nooit meer boos?

“Samenvattend kun je stellen: wanneer de pijn van de tekorten, trauma’s, negatieve zelfbeelden en de innerlijke leegte verdwijnt, zullen ook de behoeftes verdwijnen die op die pijn waren gebaseerd. Ze zullen niet meer ontstaan. Indirect verdwijnt op die manier ook je boosheid, (…)” (p.247). Je kunt dus invloed uitoefenen op je eigen boosheid. “Je hebt ook invloed op de heftigheid van je boosheid: hoe meer pijn, des te heftiger je boosheid” (p.248). Nooit meer boos worden is echter niet realistisch. Het is niet mogelijk al je innerlijke pijn, leegt, angst e.d. weg te werken.

Onderhandelingen

De schrijfster vestigt vervolgens weer de aandacht op onderhandelingen (deel V). “Een belangrijke voorwaarde voor een bevredigend verloop van iedere onderhandeling is (…) dat beide partijen niet alleen bereid, maar ook in staat zijn te verliezen. (…) Inmiddels zal het echter duidelijk zijn geworden dat veel mensen hier niet toe in staat zijn” (p.249). Er is sprake van pijn, behoeftes, tekorten, negatief zelfbeeld e.d. Mensen “willen die behoeftes niet opgeven, maar ze kúnnen het ook niet, omdat ze de pijn van de onderliggende tekorten niet kunnen hanteren” (p.250). De onderliggende tekorten, trauma’s, negatieve zelfbeelden, leegte of chronische angst en pijn zal opgespoord moeten worden en daar zal verandering in gebracht moeten worden. Alleen zo kunnen onderhandeling tot een goed eind gebracht worden.