De kracht van kwetsbaarheid

Brené Brown schrijft in haar boek De kracht van kwetsbaarheid , hoe kan het ook anders, over kwetsbaarheid. Ze definieert kwetsbaarheid als onzekerheden trotseren, risico’s nemen en je emotioneel blootgeven. ‘Kwetsbaarheid is de oorsprong van liefde, verbondenheid, geluk, moed, empathie en creativiteit.’ Kwetsbaarheid vormt volgens Brené de kern van alle emoties en gevoelens. 

Hoofdstuk 1: In dit hoofdstuk behandelt Brené de omgevingsfactor ‘de cultuur van schaarste’. ‘De algemene cultuur oefent voortdurend druk op ons uit en zal ons, tenzij we bereid zijn om tegendruk te leveren en te vechten voor datgene waar we in geloven, automatisch opzadelen met een gevoel van schaarste.’ Schaarste is volgens Brené het probleem van ‘nooit genoeg’. Het gevoel van schaarste gedijt goed in van schaamte doortrokken culturen. Culturen die getypeerd worden door veel mensen die worstelen met hun gevoel van eigenwaarde. ‘Het tegengestelde van een gevoel van schaarste is een gevoel van genoeg, of wat ik ‘bezieling’ noem.’ De kern van een bezield leven wordt gevormd door kwetsbaarheid en eigenwaarde. 

Hoofdstuk 2: Hier gaat Brené in op de kwetsbaarheidsmythen die het gevoel van schaarste aanwakkeren. De volgende mythes ontmaskert zij:  

• Kwetsbaarheid is hetzelfde als zwakte. 
• Ik heb niets met kwetsbaarheid. 
• Kwetsbaarheid is alles er maar uit gooien. 
• We kunnen het wel alleen af. 

Hoofdstuk 3: Onze kwetsbaarheid kunnen we niet omarmen zolang schaamte ons gevoel van eigenwaarde en verbondenheid verstikt. Schaamte definieert Brené als: ‘schaamte is het intens pijnlijke gevoel dat voortkomt uit de overtuiging dat we niet goed genoeg zijn en daarom geen liefde waard zijn en er niet bij horen.’ Schaamte is de angst voor onverbondenheid. Ze maakt een onderscheid tussen schuld en schaamte. Schuld = wat ik deed was slecht. Schaamte = ik ben slecht. Schaamte is destructief. Wat doen we aan schaamte? We moeten schaamtebestendigheid opbouwen. Dit heeft te maken met het overschakelen van schaamte naar empathie. Dat is volgens Brené de beste remedie tegen schaamte. Mannen en vrouwen hebben volgens Brené evenveel te lijden onder schaamte. Vrouwen scoren wel hoger op andere schaamtecategorieën dan mannen.

Hoofdstuk 4: Gaat over hoe wij ons wapenen, beschermen tegen kwetsbaarheid. Wat hebben we nodig om onze wapenrusting (tegen kwetsbaarheid) weg te leggen? Het gevoel van ‘genoeg’ (tegengestelde van het gevoel van schaarste; schaarste wordt gevoed door schaamte, vergelijking en gebrek aan betrokkenheid) reikt Brené aan als ontwapenings­strategie. Het gevoel van genoeg gaat namelijk gepaard met eigenwaarde, grenzen en betrokkenheid. Ze noemt een aantal manieren waarop wij onszelf afschermen (‘het schild’) voor kwets­baarheid en het bijbehorende tegengif.

	‘het schild’	‘tegengif’
1.	wantrouwen tegenover geluk	dankbaarheid
2.	perfectionisme	schaamtebestendigheid, zelfcompassie en zelfacceptatie
3.	zelfverdoving	leren gevoelens echt te voelen, alert blijven op verdovingsgedrag en leren ongemakkelijke gevoelens te omarmen
4.	strijder of slachtoffer	het ontwikkelen van vertrouwen en verbondenheid in relaties
5.	schijnwerpertactiek (onbewust verkeerd gebruik van kwetsbaarheid)	Onderzoek je bedoelingen en stel grenzen
6.	Snelkraaktactiek (bewust misbruik van kwetsbaarheid)	Onderzoek je bedoelingen
7.	Zigzaggen (kwetsbaarheid proberen te ontwijken)	Let op, blijf kalm en houd koers.
8.	Hatelijkheid, cynisme, kritiek en onverschilligheid	Leer koorddansen (schaamtebestendigheid is de stok die ons in evenwicht houdt) en creëer een vangnet (paar mensen die helpen kritiek e.d. in het juiste perspectief te zien)

Hoofdstuk 5: Volgens de schrijfster is de afstand tussen onze praktijkwaarden (wat we in werkelijkheid doen, denken en voelen) en onze streefwaarden (wat we eigenlijk willen doen, denken en voelen) de oorzaak van het gebrek aan betrokkenheid bij mensen. Gebrek aan betrokkenheid is de oorzaak van de meeste problemen die ze ziet in gezinnen, op scholen, in gemeenschappen en in organisaties. Gebrek aan betrokkenheid kan een manier zijn om onszelf te beschermen tegen kwetsbaarheid en schaamte. We zullen de kloof tussen streefwaarden en praktijkwaarden moeten dichten als we de verbondenheid en betrokkenheid willen terugbrengen in onze cultuur.

Hoofdstuk 6: In dit hoofdstuk vertelt Brené wat we volgens haar moeten doen om meer betrokken­heid te creëren in onderwijs en werk. Leiders moeten onderwijs en werk weer menselijk maken. En dat vraagt betrokkenheid en de bereidheid om te onderzoeken hoe ons gevoel van schaarste de manier waarop we leidinggeven en werken beïnvloedt, en om te leren hoe we onze kwetsbaarheid kunnen omarmen en schaamte kunnen herkennen en bestrijden.

Hoofdstuk 7: In dit hoofdstuk zoomt Brené in op opvoeding en ouderschap. Als we onze kinderen willen leren bezield te leven in onze cultuur van nooit genoeg, dan is de belangrijkste vraag: ‘Ben jij de volwassene die je wilt dat je kind wordt?’ Kwetsbaarheid staat centraal in het gezinsverhaal en vormt de kern van ons meest intense momenten van geluk, verdriet, etc. Als we een gezond gevoel van eigenwaarde willen aankweken bij onze kinderen, moeten we hun laten merken dat ze erbij horen en dat daar geen voorwaarden aan verbonden zijn. Ervaringen met schaamte in onze kindertijd brengt verandering aan in wie we zijn, in hoe we tegen onszelf aankijken en in ons gevoel van eigenwaarde. Ervaring met tegenslagen, en de volharding en veerkracht om ze te doorstaan zijn een belangrijk kenmerk van bezielde mensen. We moeten daarom onze kinderen de ruimte geven zelf te worstelen en tegenslagen te laten ervaren. Wie wij zijn en hoe we in de wereld staan, is veel bepalender voor de toekomst van onze kinderen dan wat we over opvoeden weten.

Grote moed tonen heeft niet te maken met winnen of verliezen. Maar wel met de kracht van kwetsbaarheid.