Geduld met God - Tomáš Halík (1)

Tomáš Halík schreef het boek Geduld met God die als ondertitel Twijfel als brug tussen geloven en niet-geloven meekreeg. Een boek dat naast de Inleiding twaalf hoofdstukken bevat. Halík snijdt veel aan in zijn boek en het zal dus een uitdaging voor mij worden om het goed samen te vatten. Natuurlijk is er wel een rode draad te halen uit zijn boek, maar ook zijn uitstapjes naar bijvoorbeeld gelijkenissen, verhalen uit de Bijbel zijn te mooi om niet te noemen. Een samenvatting van zo'n boek doet nooit voldoende recht aan het boek zelf. Dat is maar op één manier op te lossen: lees het boek!

Inleiding

Halík schrijft dat hij met atheïsten van een bepaald soort het gevoel van Gods afwezigheid kan mee ervaren. Atheïsten interpreteren dit als “God bestaat niet” of “God is dood”. Halík kent ook een andere interpretatie, een andere houding tegenover de “afwezige God”: drie vormen van geduld en die vormen heten: geloof, hoop en liefde. Halík ziet dan ook geduld als belangrijkste verschil tussen geloof en atheïsme.

In het geloof gaat het o.a. om het mysterie van God en met een mysterie ben je nooit “klaar”. Met dit mysterie moet je geduld betrachten. Het is Gods bedoeling ons te leren leven met het mysterie. Groeien in het geloof betekent volgens Halík dat “je de momenten – en soms lange periodes – aanvaardt en in geduld doorleeft waarin God ver weg lijkt te zijn, verborgen blijft”. “Wat evident en bewijsbaar is, vereist immers geen geloof.” Juist in moeilijke periodes “zijn geloof en hoop uitingen van ons geduld – net als liefde: liefde zonder geduld is geen echte liefde”. Voor Halík en anderen is de ervaring van Gods zwijgen, van Gods verborgenheid in deze wereld juist uitgangspunt, “één van de fundamentele ervaringen van hun geloof.”

I. Zacheüs aanspreken

Halík voert in hoofdstuk 1 Zacheüs ten tonele. De Zacheüs zoals we over hem lezen in Lucas 19 : 1 – 10. In zijn boek maakt Halík Zacheüs het symbool van de zoekers. Zacheüssen zijn mensen die afstand bewaren. Mensen met dat vreemde mengsel van nieuwsgierigheid en verwachting, interesse en schuchterheid, en soms misschien zelfs van schuldgevoel en “ongepastheid”. Het zijn mensen die hun geestelijke honger en dorst achter vijgenbladeren verbergen – voor anderen en soms ook voor zichzelf.

Zacheüs “is een beeld van ons, en zo niet van iedereen, dan toch van velen (…).” “Er zijn vele Zacheüssen onder ons. Het lot van de wereld, van de kerk en van de samenleving hangt misschien veel meer dan we willen weten af van de vraag of die Zacheüssen gewonnen worden of niet.” Weten wij ze aan te spreken? Weten wij ze te bereiken?

 “De enige die in staat is om Zacheüs aan te spreken is iemand voor wie mensen die zich tussen de takken van een vijgenboom verbergen niet raar en niet vreemd zijn, iemand die niet op hen neerkijkt en die om hen geeft, iemand die kan ingaan op wat zich afspeelt in die hoofden en harten.” “Alleen iemand die ‘zijn naam kent’ – zijn geheim kent – kan Zacheüs aanspreken.” “(…) in het geloof gaat het niet om problemen, maar om een mysterie, dus moeten we nooit de weg van het zoeken en vragen verlaten.” Laten wij, zijn leerlingen, “ons tot zoekenden met de zoekenden en vragenden met de vragenden maken.”

II. Zalig zij die op afstand staan

Zacheüs stond buiten de menigte, op afstand. Hij was een randfiguur. Jezus was altijd op zoek naar mensen die “op afstand staan”: Samaritanen, tollenaars, prostituees en andere zondaars. Hij schonk aandacht aan melaatsen, gehandicapten en anderen die uit de samenleving verstoten waren. “De meenschappelijke noemer is dat ze (…) aan de rand staan van het milieu waarin Jezus werkt, (…).” Karakteristiek aan Jezus is “de voorkeursoptie voor mensen aan de rand, (…).” Daarom vraagt Halík zichzelf af “of voor een volwaardig navolgen van Christus vandaag niet ook iets anders nodig is: de interesse, sterker, de voorkeursoptie voor randfiguren van de geloofsgemeenschap”. 

“(…) de meester van de paradoxen (AG: Jezus) feliciteert” de armen, de treurenden en vervolgden. Hij zei dat ze gelukkig zijn. Niet om hen in hun  ellendige positie te houden. “Jezus maakt van armoede een metafoor van openheid voor Gods gaven. Je moet de geest van armoede bewaren en je niet voegen bij de verzadigden en (zelf)verzekerden, die tevreden en opgesloten in zichzelf zijn.” Halík schrijft vervolgens dat je op eenzelfde manier de geest van de zoekende moet bewaren. We kunnen veel leren van de zoekenden. “Is het niet juist een nieuwe, opwindende, nodige en nuttige religieuze ervaring om inzicht te krijgen in hoe zoekende, twijfelende en vragen mensen God waarnemen?” Halík geeft aan dat zijn boek juist over deze vraag gaat. “Dat probeer ik in dit boek te doen: we moeten de Schrift lezen en het geloof beleven mede in het perspectief van onze diepe solidariteit met religieuze zoekers, of met hen die ’van de andere kant’ Gods verborgenheid en transcendentie beleven. Jezus’ boodschap horen ‘met de oren van Zacheüs’!”

naar deel 2