Wat is een dialoog?

Ik heb op m’n blog al eens geschreven over ‘de dialoog’. Over de dialoog in een huwelijk. Over de dialoog als manier waarop er omgegaan kan worden met verschillen in de kerk.  Maar, wat is een dialoog nu precies? Het woord ‘dialoog’ is eigenlijk een containerbegrip. Het woord kan allerlei verschillende betekenissen hebben. Zo kan ‘dialoog’ de wijze van communiceren aangeven: een gesprek tussen twee mensen. Het woord kan ook een politieke lading meekrijgen. Zo gaf het ND een artikel deze kop mee: ‘FARC: dialoog is enige oplossing’.  Daarnaast is dialoog ook een relationeel begrip. In de contextuele benadering (Nagy) is dialoog een belangrijke term.

Een dialoog is in die benadering de werkelijke ontmoeting tussen mensen. Door dialoog te koppelen aan ontmoeting is al veel gezegd. Ik schreef er al eerder over: over ‘het geluk van de ontmoeting’ en over ‘mislukte ontmoetingen’. En over een echte ontmoeting die niet beoordeelt en niet veroordeelt.

Een dialoog is de meest bevredigende relatievorm. Een relatievorm die gebaseerd is op wederzijds vertrouwen. In een dialoog geven beide personen hun behoeften en belangen aan en stellen zich open voor die van de ander. Als ze beiden worden gehoord door de ander en ze van daaruit een beslissing nemen, zal het vertrouwen groeien. Ze hebben zich kwetsbaar opgesteld en zijn daarop niet ‘afgerekend’. Zo leidt de dialoog tot een zichzelf versterkende positieve spiraal. In een dialoog bevestigen beide personen elkaar en respecteren ze elkaars groei en anders-zijn. Een dialoog leidt tot verbondenheid en is constructief. Ze bouwt een relatie op en voedt deze. 

Om de betekenis van woorden aan te geven kan het ook verhelderend zijn het tegenovergestelde woord daarbij te zoeken. Een mooi voorbeeld vind ik ootmoed – hoogmoed. Zo kan je tegenover het relationele woord ‘dialoog’ het woord ‘machtstrijd’ zetten. Aan de basis van machtstrijd ligt wantrouwen. De ene persoon heeft onvoldoende vertrouwen om ervan uit te gaan dat de andere bereid is om naar zijn belangen te luisteren en ze te overwegen. Hij zal zijn belangen veiligstellen door ze af te dwingen of door de andere te overtroeven met woorden of door gebruik te maken van de kwetsbaarheid van de ander of op nog een andere wijze. ‘Ook het zich emotioneel terugtrekken op een eiland van onkwetsbaarheid is een wapen in de machtstrijd.’ Zo leidt machtstrijd zomaar tot een zichzelf versterkende negatieve spiraal. Het ontbreken van een dialoog leidt tot onverbondenheid, zet relaties onder druk of breekt ze zelfs af. Het is destructief om niet te kiezen voor een dialoog. 

Mensen kunnen elkaar dus ontmoeten zonder dat er sprake is van een 'werkelijke ontmoeting'. Personen kunnen met elkaar praten zonder dat er sprake is van een dialoog.