De relationele grondwet
“In de grondwet staan de basisregels die in Nederland gelden en waar iedereen die zich in Nederland bevindt aan heeft te houden.”(1)
Naast de Nederlandse grondwet is er ook een relationele grondwet ook wel genoemd een grondwet van samenwerking. Deze grondwet geeft aan wat op fundamenteel niveau geldt voor onderlinge relaties in het algemeen en specifiek in een samenwerkingsverband. Een grondwet dus die de basisregels bevat waaraan iedereen die zich in het samenwerkingsverband of het team bevindt, zich heeft te houden. Om zo de samenwerking of de onderlinge relaties te laten functioneren en optimaal tot z’n recht te laten komen.
Door deze basisregels met elkaar af te spreken en ons hieraan te houden worden we betrouwbaar voor elkaar. Betrouwbaarheid en vertrouwen zijn belangrijke pijlers voor een goede relaties.
Verantwoordelijkheid
Het eerste artikel of de eerste regel uit die grondwet heeft betrekking op verantwoordelijkheid. Je hebt recht op je eigen verantwoordelijkheid. Net als ieder ander. Door verantwoordelijkheid te dragen, tel je mee en word je bevestigd in je volwassen-zijn.
Uitwerking: Naar mate je toegroeit naar volwassenheid krijg je ook meer verantwoordelijkheid toebedeeld door je ouders. Van een volwassene mag verwacht worden dat hij verantwoordelijkheid neemt (voor de gevolgen van) zijn gedrag, voor zijn keuzes. Verantwoordelijkheid neemt in relatie tot anderen. Een volwassene heeft ook het recht op eigen, persoonlijke verantwoordelijkheid. “Door verantwoordelijkheid te mogen dragen tellen we mee, worden we bevestigd in ons volwassen-zijn.” Door verantwoordelijkheid te nemen, krijgt iemand de kans zichzelf te valideren (zelfvalidatie). Krijgt iemand de kans om een waardevolle bijdrage te leveren aan een samenwerking. Daarmee is verantwoordelijkheid een fundamenteel thema voor het menselijk bestaan.
Het begrip ‘zelfvalidatie’ noemde ik hiervoor al even. Het gaat bij zelfvalidatie over het proces “waarbij we onszelf een waarde toekennen en onszelf geldig (AG: valide) verklaren”. “Indien we op een faire manier bijdragen aan onze relaties vergroot onze innerlijke waarde. Door onze relationele verantwoordelijkheid op te nemen, komen we in ‘hogere aanzien’ te staan ten opzichte van onszelf (…).” De bijdrage kan je zien als een investering in een relatie of samenwerking en als iemand die investering ziet en ontvangt (aanpakt), dan “verzamelen we stempels in het stempelboekje van het leven. Deze stempels verinnerlijken de herinnering dat we waardevol zijn”.
Het gaat dus over geven (een bijdrage) en ontvangen. Voor zelfvalidatie heb je anderen nodig. Zelfvalidatie “komt tot stand in het gebied tussen mensen”. “Het allerbelangrijkste in dit proces van zelfvalidatie is dat het een goede relatie met onszelf ondersteunt (AG: zijnsloyaliteit). Het maakt dat we met een kinderlijk vertrouwen in onze eigen waarde (AG: zelfwaarde of eigenwaarde) geloven.” Zelfvalidatie staat als het ware voor je eigen stukje grond.
Autonomie
Het tweede aspect in de relationele grondwet is het thema autonomie. Dit aspect laat zich kort samenvatten in de volgende zin: “je mag zeggen wat je zeggen wilt, voelen wat je voelt en vinden wat je vindt.” Dat staat niet los van je eigen verantwoordelijkheid en van de verantwoordelijkheid die je hebt voor de samenwerking.
Uitwerking: Bij autonomie gaat het niet om een onafhankelijk (autonoom) Zelf. “Echte autonomie komt niet tot stand door zich los te scheuren of te breken met anderen, maar ontstaat door voldoende zichzelf te kunnen zijn in verbondenheid.” Autonomie kan niet los gezien worden van onze relaties en het handen en voeten geven van wederzijds verantwoordelijkheid in die relaties. “Vanuit je autonomie neem je (…) verantwoordelijkheid voor de samenwerking.” “Als je alleen op je eigen grond blijft staan en autonoom handelt, ga je voorbij aan de verantwoordelijkheid om samen te werken (…).”
In een samenwerking kun je je echter ook ‘verliezen’ door te doen of te zeggen wat jij denkt dat er van je wordt verwacht. Hier komt het begrip zelfafbakening om de hoek kijken. Zelfafbakening maakt het mogelijk om op je eigen stukje grond te blijven staan en je niet te verliezen in de ander. Zelfafbakening (of zelfafgrenzing) is nodig om te bepalen wat tot jouw stukje grond behoort en wat tot het grondgebied van de ander. Bij zelfafbakening gaat het om het vinden van een evenwicht tussen het eigen verlangen en dat van de ander.” “Eigen belang en het belang van de ander worden voortdurend afgewogen. Daardoor ontstaat er ruimte voor ieders behoeften. Zelfafbakening houdt geen bedreiging in voor relaties, maar is een noodzakelijke voorwaarde om de ander écht te ontmoeten en is dus een voorwaarde voor dialoog.”
Het gaat hier over passend geven. Te weinig geven zal aan de orde zijn bij een te nadrukkelijke zelfafbakening. Eigen belang staat op de voorgrond en het belang van de ander is uit beeld geraakt. Te weinig afbakenen zal doorgaans gepaard gaan met te veel geven en dat zal ten koste gaan van je eigen belang. Geven is dan onze prioriteit en “dan kan er minder ruimte en aandacht gaan naar ontvangen”.
Respect
Het derde thema is respect. Je toont respect voor anderen en daarmee voor de verschillen tussen jou en anderen. Je bestrijdt de ander en de verschillen niet, maar benut ze juist omdat hier kansen liggen voor een goede samenwerking.
Uitwerking: Ieder mens levert vanuit zijn unieke autonomie een unieke bijdrage. Bijdrages zijn dus verschillend ten opzichte van elkaar. Dit derde aspect gaat over het respecteren van die verschillen. Over wederzijds respect (wet van de wederkerigheid). Het respecteren van de ander en diens autonomie en dus het respecteren van de grenzen die bij die autonomie horen. Mensen vinden het moeilijk om met verschillen om te gaan, terwijl het een plaats geven van die verschillen in de samenwerking juist heel vruchtbaar kan zijn. “De uitdaging ligt erin om de verschillen onder ogen te zien en er samen de dialoog over te voeren. Vervolgens kunnen die verschillen een plaats krijgen en kan het team tot een eenheid komen (…).”
Naast de Nederlandse grondwet is er ook een relationele grondwet ook wel genoemd een grondwet van samenwerking. Deze grondwet geeft aan wat op fundamenteel niveau geldt voor onderlinge relaties in het algemeen en specifiek in een samenwerkingsverband. Een grondwet dus die de basisregels bevat waaraan iedereen die zich in het samenwerkingsverband of het team bevindt, zich heeft te houden. Om zo de samenwerking of de onderlinge relaties te laten functioneren en optimaal tot z’n recht te laten komen.
Door deze basisregels met elkaar af te spreken en ons hieraan te houden worden we betrouwbaar voor elkaar. Betrouwbaarheid en vertrouwen zijn belangrijke pijlers voor een goede relaties.
Verantwoordelijkheid
Het eerste artikel of de eerste regel uit die grondwet heeft betrekking op verantwoordelijkheid. Je hebt recht op je eigen verantwoordelijkheid. Net als ieder ander. Door verantwoordelijkheid te dragen, tel je mee en word je bevestigd in je volwassen-zijn.
Uitwerking: Naar mate je toegroeit naar volwassenheid krijg je ook meer verantwoordelijkheid toebedeeld door je ouders. Van een volwassene mag verwacht worden dat hij verantwoordelijkheid neemt (voor de gevolgen van) zijn gedrag, voor zijn keuzes. Verantwoordelijkheid neemt in relatie tot anderen. Een volwassene heeft ook het recht op eigen, persoonlijke verantwoordelijkheid. “Door verantwoordelijkheid te mogen dragen tellen we mee, worden we bevestigd in ons volwassen-zijn.” Door verantwoordelijkheid te nemen, krijgt iemand de kans zichzelf te valideren (zelfvalidatie). Krijgt iemand de kans om een waardevolle bijdrage te leveren aan een samenwerking. Daarmee is verantwoordelijkheid een fundamenteel thema voor het menselijk bestaan.
Het begrip ‘zelfvalidatie’ noemde ik hiervoor al even. Het gaat bij zelfvalidatie over het proces “waarbij we onszelf een waarde toekennen en onszelf geldig (AG: valide) verklaren”. “Indien we op een faire manier bijdragen aan onze relaties vergroot onze innerlijke waarde. Door onze relationele verantwoordelijkheid op te nemen, komen we in ‘hogere aanzien’ te staan ten opzichte van onszelf (…).” De bijdrage kan je zien als een investering in een relatie of samenwerking en als iemand die investering ziet en ontvangt (aanpakt), dan “verzamelen we stempels in het stempelboekje van het leven. Deze stempels verinnerlijken de herinnering dat we waardevol zijn”.
Het gaat dus over geven (een bijdrage) en ontvangen. Voor zelfvalidatie heb je anderen nodig. Zelfvalidatie “komt tot stand in het gebied tussen mensen”. “Het allerbelangrijkste in dit proces van zelfvalidatie is dat het een goede relatie met onszelf ondersteunt (AG: zijnsloyaliteit). Het maakt dat we met een kinderlijk vertrouwen in onze eigen waarde (AG: zelfwaarde of eigenwaarde) geloven.” Zelfvalidatie staat als het ware voor je eigen stukje grond.
Autonomie
Het tweede aspect in de relationele grondwet is het thema autonomie. Dit aspect laat zich kort samenvatten in de volgende zin: “je mag zeggen wat je zeggen wilt, voelen wat je voelt en vinden wat je vindt.” Dat staat niet los van je eigen verantwoordelijkheid en van de verantwoordelijkheid die je hebt voor de samenwerking.
Uitwerking: Bij autonomie gaat het niet om een onafhankelijk (autonoom) Zelf. “Echte autonomie komt niet tot stand door zich los te scheuren of te breken met anderen, maar ontstaat door voldoende zichzelf te kunnen zijn in verbondenheid.” Autonomie kan niet los gezien worden van onze relaties en het handen en voeten geven van wederzijds verantwoordelijkheid in die relaties. “Vanuit je autonomie neem je (…) verantwoordelijkheid voor de samenwerking.” “Als je alleen op je eigen grond blijft staan en autonoom handelt, ga je voorbij aan de verantwoordelijkheid om samen te werken (…).”
In een samenwerking kun je je echter ook ‘verliezen’ door te doen of te zeggen wat jij denkt dat er van je wordt verwacht. Hier komt het begrip zelfafbakening om de hoek kijken. Zelfafbakening maakt het mogelijk om op je eigen stukje grond te blijven staan en je niet te verliezen in de ander. Zelfafbakening (of zelfafgrenzing) is nodig om te bepalen wat tot jouw stukje grond behoort en wat tot het grondgebied van de ander. Bij zelfafbakening gaat het om het vinden van een evenwicht tussen het eigen verlangen en dat van de ander.” “Eigen belang en het belang van de ander worden voortdurend afgewogen. Daardoor ontstaat er ruimte voor ieders behoeften. Zelfafbakening houdt geen bedreiging in voor relaties, maar is een noodzakelijke voorwaarde om de ander écht te ontmoeten en is dus een voorwaarde voor dialoog.”
Het gaat hier over passend geven. Te weinig geven zal aan de orde zijn bij een te nadrukkelijke zelfafbakening. Eigen belang staat op de voorgrond en het belang van de ander is uit beeld geraakt. Te weinig afbakenen zal doorgaans gepaard gaan met te veel geven en dat zal ten koste gaan van je eigen belang. Geven is dan onze prioriteit en “dan kan er minder ruimte en aandacht gaan naar ontvangen”.
Respect
Het derde thema is respect. Je toont respect voor anderen en daarmee voor de verschillen tussen jou en anderen. Je bestrijdt de ander en de verschillen niet, maar benut ze juist omdat hier kansen liggen voor een goede samenwerking.
Uitwerking: Ieder mens levert vanuit zijn unieke autonomie een unieke bijdrage. Bijdrages zijn dus verschillend ten opzichte van elkaar. Dit derde aspect gaat over het respecteren van die verschillen. Over wederzijds respect (wet van de wederkerigheid). Het respecteren van de ander en diens autonomie en dus het respecteren van de grenzen die bij die autonomie horen. Mensen vinden het moeilijk om met verschillen om te gaan, terwijl het een plaats geven van die verschillen in de samenwerking juist heel vruchtbaar kan zijn. “De uitdaging ligt erin om de verschillen onder ogen te zien en er samen de dialoog over te voeren. Vervolgens kunnen die verschillen een plaats krijgen en kan het team tot een eenheid komen (…).”
Bij het schrijven van deze blog is dankbaar gebruik gemaakt van het boek Tussen mensen - Contextueel denken over relaties, familie en samenleving van Annie Nuyts & Lieve Sels
Reacties
Een reactie posten