De werkelijkheid draait om polariteit

In mijn vorige blog schreef ik over het boek De zin van het leven. De schrijver heeft vanuit de 40 vraaggesprekken een berg levenswijsheid ‘opgehaald’. Niet alle in het boek genoemde levenswijsheid is mij (gelukkig) onbekend, maar toch is het leerzaam en nuttig om ook die te lezen. Door een andere manier van zeggen, geeft het dan toch weer een scherper beeld op een voor mij bekende levenswijsheid. Of is het een bevestiging van wat ik al weet of denk. Ook een bevestiging is waardevol.

Eén van de vraaggesprekken vond plaats met de kunstenaar Job Koelewijn (vanaf pagina 209). Koelewijn vertelt in dit gesprek dat de werkelijkheid voor hem draait om polariteit. “Zonder begrip daarvan kan eigenlijk niets worden begrepen. Je ervaart de dag en de nacht, warm bestaat bij de gratie van koud, et cetera. Dat zijn geen tegenstellingen, zoals we in het Westen denken, maar polariteiten: ze bestaan niet los van elkaar, maar juist dankzij elkaar. In het westerse denken draait het om causaliteit: ik geef jou een tik, jij geeft een tik terug. Maar Jezus keert de andere wang toe, hij is polariteitsdenker bij uitstek. We slaan hem aan het kruis en hij zegt: ‘Hé makkers, ik heb echt medelijden met jullie!’”

De werkelijkheid draait om polariteit. Dit doet mij denken aan een zin van Jung: “Alleen de paradox kan de volheid van het bestaan bij benadering bevatten.” Een paradox is kort gezegd iets wat een tegenstelling lijkt maar een samenhang kent. Het doet mij denken aan het scheidingsdenken en samenhangdenken zoals Troost daarover schrijft in zijn boek Energie van de Geest. Om energie te laten stromen heb je een ladingsverschil of spanning nodig. Juist de tegenstelling van een plus- en een minpool levert in hun samenhang energie op. Het doet mij denken aan Keller als hij schrijft dat de werkelijkheid of het begrijpen van de werkelijkheid zowel een objectieve als een subjectieve kant kent. Objectief en subjectief lijken tegenstellingen, maar kennen hier een samenhang. Het doet mij denken aan Halík als hij schrijft dat het christelijk geloof het karakter heeft van een paradox.

Ik heb het leren onderkennen van paradoxen, het meer en meer toepassen van samenhangdenken ervaren als een levenswijsheid. Ik kan het Koelewijn wel nazeggen: de werkelijkheid draait om polariteit.