Zijn je ouders schuldig?

Wie je bent en wat je doet is o.a. gevormd door wat je meekreeg van je ouders (of verzorgers) in je baby-/kindertijd. Als je reflecteert op die periode en op wat je al dan niet meekreeg, zet je dan daarmee je ouders wellicht in een kwaad daglicht? Beschuldig je ze daarmee van nalatigheden of onrecht? 

Deze vragen komen aan bod in het boek Ongezien opgegroeid van Lindsay C. Gibson die de ondertitel Herstel na een jeugd met narcistische, afwijzende of afstandelijke ouders heeft meegekregen. Ik citeer: 

“Het kan moeilijk zijn om objectief naar je ouders te kijken, want dat geeft je misschien het gevoel dat je hen verraadt. Maar dat is hier niet de bedoeling. Het doel van dit boek is niet om geen respect voor je ouders te tonen of hen te verraden, maar om hen eindelijk objectief te bekijken. Ik hoop dat je begrijpt dat wat in dit boek wordt gezegd over emotioneel onvolwassen ouders gebaseerd is op een diepgaand inzicht in de redenen van hun beperkingen. Zoals je zult zien, is veel van hun onvolwassen en kwetsende gedrag onopzettelijk. Door met enige afstand naar deze en andere aspecten van jouw ouders te kijken, leer je dingen over jezelf en je geschiedenis waar je eerder misschien niet aan had gedacht.” “De meeste tekens van emotionele onvolwassenheid liggen buiten iemands bewuste controle, en de meeste emotionele onvolwassen ouders weten niet dat hun gedrag hun kinderen zo sterk heeft beïnvloed. Wij verwijten deze ouders niets, we willen alleen graag begrijpen waarom ze zo zijn.”

Deze vragen vind ik ook terug in het boek De mythe van normaal van Gabor Maté. Het boek heeft als ondertitel: Over trauma, ziekte en heling in een toxische maatschappij. Lees maar mee: 

“(…) omdat verwijten (AG: aan ouders) geen enkel nut hebben en ook niet gerechtvaardigd zijn. We doen allemaal ons best. Mijn stelling – en eigenlijk de strekking van dit hele boek – is dat ‘ons best’ het verdient om beter te zijn en dat ook kan zijn als we gebruikmaken van de groeiende hoeveelheid kennis die we ter beschikking hebben.” 

“’Je kunt niet zeggen dat ouders ongelooflijk belangrijk zijn in het leven van hun kinderen en vervolgens zeggen dat als er een probleem is, dat niets met de ouders te maken heeft. Ouders voeden hun kinderen binnen de context van de maatschappij op’.” “Een wijzere kijk op het geheel vereist een bredere lens. Ja, ouders zijn verantwoordelijk voor hun kinderen en nee, ze hebben niet de wereld gecreëerd waarin ze hun kinderen moeten opvoeden.” 

“Ouders doen echt wel hun best. Dat deed ik (AG: Gabor Maté) ook. Ik weet ook dat ik niet op mijn ‘best’ was omdat ik mezelf nog niet goed genoeg kende en ook te weinig wist over het opvoeden van kinderen. Hoe nobel onze bedoelingen ook zijn, ons vermogen om ze in de praktijk te brengen wordt sterk beïnvloed door onze eigen vroege ervaringen en onverwerkte trauma’s, door de sociale verwachtingen die we op onze kinderen moeten overdragen en door de spanningen die met het leven gepaard gaan. Bevrijdt deze kennis me van schuldgevoelens, vooral als ik kijk naar de sporen die mijn beperkingen als jongere man op mijn kinderen hebben nagelaten? Nee, niet automatisch. Maar ik ben me er tenminste wel van bewust dat schuldgevoelens en verwijten geen zin hebben en dat het ook niet gaat om de vraag wie ergens de schuld van heeft, vooral als we de omstandigheden goed begrijpen.” 

Beide schrijvers geven aan, dat het tegen het licht houden van je opvoeding en je baby-/kindertijd niet per definitie betekent dat je je ouders in een beklaagdenbank zet. Het gaat om het begrijpen (het ontwikkelen van begrip) van je ouders en het oppakken van je verantwoordelijkheid voor je eigen welzijn en welbevinden. “Zolang je jezelf niet onderzoekt, ben je volledig onderworpen aan hoe je bent geprogrammeerd, maar zodra je je er bewust van wordt dat je keuzes hebt, kun je daar gebruik van maken.” Het invulling geven aan je verantwoordelijkheid door jezelf te onderzoeken betekent ook dat je je geschiedenis onderzoekt. Verwijten en het beschuldigen van ouders is niet zinvol en effectief.