Vergeven (1)

Ik las het boek Vergeven van Tim Keller. Het boek kreeg als ondertitel mee: Waarom zou je? En hoe doe je het?  Het boek kent de volgende indeling: 

• Inleiding – Zonder vergeving geen toekomst
  
• Deel 1 – Vergeving verliezen en vinden
  
• Deel 2 – Vergeving begrijpen
  
• Deel 3 – Vergeving in de praktijk brengen
  
• Epiloog

In een drietal blogs geef ik een samenvatting weer van het genoemde boek. In deze blog het onderdeel Inleiding en Deel 1. 

In de inleiding schrijft Keller dat wij tegenwoordig een probleem ervaren met vergeving. Er is sprake van een paradox tussen vergeving en gerechtigheid. Wij hebben “het gevoel dat we moeten kiezen voor het een ten koste van het ander”. Anderzijds lijkt de menselijke behoefte aan vergeving onuitwisbaar te zijn. 

In hoofdstuk 1 geeft de schrijver uitleg over de gelijkenis van de dienaar die niet wilde vergeven (Mat. 18 : 21-35). Dit Bijbelgedeelte “laat zien hoe een daad van vergeving, (…), nog steeds verkeerd gebruikt kan worden, op zo’n manier dat alle mensen die ermee te maken hebben, beschadigd worden”. Dit verhaal uit de Bijbel gebruikt Keller om een definitie te geven van vergeving:

1. Vergeving begint met het vertellen van de waarheid.
2. Je moet bewust in je binnenste aan het werk gaan “om begrip op te brengen voor de situatie van de dader”.
3. De schuld wordt kwijtgescholden.
4. De relatie wordt hersteld.

“Als je een van deze vier handelingen achterwege laat, ben je niet met werkelijke vergeving bezig.” 

“Misschien is de meest fundamentele les van de gelijkenis wel dat menselijke vergeving gebaseerd moet zijn op een ervaring van goddelijke vergeving.” Goddelijke genade zou ons hart zo “moeten veranderen dat we in staat zijn om te vergeven zoals God ons vergeven heeft”. 

Keller schrijft dat christelijke vergeving drie fundamentele dimensies kent:

1. Verticale dimensie: dat God ons vergeeft.
2. Interne dimensie: dat wij vergeving schenken aan iedereen die ons iets heeft aangedaan.
3. Horizontale dimensie: ons aanbod van verzoening.

“De horizontale dimensie is gebaseerd op de interne, en de interne is gebaseerd op de verticale.” 

De hoofdstukken 2 tot en met 4 vormen deel 1 van het boek: Vergeving verliezen en vinden.

In hoofdstuk 2 werkt Keller drie benaderingen van vergeving uit die te zien zijn in onze huidige, seculiere samenleving:

1. onvoorwaardelijke vergeving: “alle nadruk ligt op de therapeutische bevrijding van woede van het slachtoffer”;
2. transactionele vergeving: “alle nadruk ligt op de dader die al dan niet vergeving verdient”;
3. niet-vergeven: bij dit model moet vergeving plaats maken “voor het streven naar gerechtigheid voor het slachtoffer”.

“Wat al deze modellen gemeenschappelijk hebben, is het gebrek aan een verticale dimensie.” 

Keller werkt vervolgens de “overtuigingen en aannames” uit, “die in onze cultuur op de achtergrond een rol spelen bij het draagvlak voor deze drie benaderingen van vergeving”.

Therapeutische cultuur: “Onze cultuur heeft zich enorm naar binnen gekeerd.” De nadruk ligt op de “innerlijke zoektocht”. “Als individuele autonomie het enige is wat ertoe doet, dan zijn vergeving en verzoening – die bedoeld zijn om gemeenschap te bevorderen en in stand te houden – nauwelijks relevant.” Vergeving wordt vandaag de dag ontraden. Maar op die manier worden ons de middelen uit handen genomen om relaties te herstellen en gemeenschap(szin) te versterken.

Nieuwe schaamte-en-eercultuur: “de nieuwe schaamte-en-eercultuur levert een superstrenge voor-wat-hoort-wat-benadering van vergeving op, of leidt ertoe dat mensen vergeving helemaal overboord zetten”. 

“Onze samenleving kan niet leven zonder vergeving. Als die afwezig is, zijn de gevolgen verschrikkelijk.” Om een gezonde samenleving te zijn, moeten we leren om te vergeven. Dit geldt zowel op het niveau van een samenleving alsook op persoonlijk niveau. “Zonder vergeving kunnen we niet liefhebben, maar zonder vergeving kunnen we ook niet leven.” 

In hoofdstuk 3 staat Keller stil bij de vraag: “Waar is ons inzicht over vergeving vandaan gekomen?” De klassieke oudheid hechtte weinig waarde aan vergeving. “Vanaf het allereerste begin viel de christelijke kerk op omdat ze de nadruk legde op vergeving en het afzien van vergelding, en die twee dingen ook daadwerkelijk in de praktijk bracht.” Het christendom heeft ons de waarde van vergeving doen inzien. 

Maar, wij leven in een seculiere tijd en cultuur, hoe is dat nu?  Is “het concept van vergeving gewoon uit onze cultuur” weggevloeid? Volgens Keller blijft er “een krachtige menselijke intuïtie bestaan over het belang en de kracht ervan, zelfs in een seculiere cultuur waaruit de verticale relatie met God verdwijnt.” We voelen aan “dat er een werkelijkheid buiten de tijd bestaat, en dat we daarnaar verlangen”. 

Hoofdstuk 4: “Om vergeving te gaan herontdekken is het nodig dat we kijken naar de oorsprong ervan.” Vergeving is de kern “van de christelijke boodschap” en de Bijbel is er van doortrokken. “Er zijn critici die ervan overtuigd zijn dat de Bijbel geen nadruk legt op vergeving.” Keller toont in het vervolg van dit hoofdstuk aan, dat “het concept ‘vergeving’ essentieel voor de betekenis van de Bijbel – zowel het Oude als het Nieuwe Testament – en het geloof van christenen” is.

naar deel 2