De toegevoegde waarde van een christelijke identiteit

Ik schreef in mijn vorige blog over je Zelf (je identiteit) in relatie tot het christendom. Over zelfexpressie, zelfvalidatie en de ultieme vorm van zelfvalidatie zoals het christendom die aanreikt.

Keller gaat in een ander boek van hem (Bij je volle verstand – een uitnodiging voor sceptici) verder in op deze christelijke identiteit (het Zelf). Hij besteedt in genoemd boek twee hoofdstukken aan identiteit: hoofdstuk 6 over Het probleem van het zelf en hoofdstuk 7 over Een identiteit waar je niet onder gebukt gaat en die anderen niet uitsluit. Hoofdstuk 7 gaat over die christelijke identiteit. Opnieuw de vraag: wat voegt het christendom nu toe aan je identiteit?

Structurele (on)zekerheid
Het Zelf baseert zich volgens Keller doorgaans op succes of prestatie of op een of andere (liefdes)relatie. Bij relaties kun je denken aan je ouders of je kinderen of je partner. Maar of je van deze relaties bevestiging en erkenning krijgt, is de vraag. Het zijn onzekere bronnen van liefde en waardering. De enige zekere bron is God. Die relatie of verbinding gaat God niet met je aan vanwege je gedrag of je morele inspanningen, maar vanwege Christus. Je werk, je familie, je partner blijven wel deel uitmaken van je identiteit, maar het zijn geen ultieme bronnen meer van jouw Zelf. “Ze worden als het ware gedemoveerd (AG: tegenovergestelde van promoveren) tot gewoon goede dingen.”

Dynamiek van uitsluiting
Bij veel (hedendaagse) identiteitsvorming is er sprake van een dynamiek van uitsluiting. De identiteit wordt dan gecreëerd “door de ‘uitsluiting van de Ander’”. Je Zelf wordt dan gevormd door niet te zijn als die Ander. Identiteit hangt af van het creëren van een ‘tweedeling’. Keller noemt daarbij allerlei manieren van uitsluiting: door de Ander te doden of uit je leven weg te jagen. Of door “assimilatie”: de Ander moet zich “volledig aanpassen aan onze patronen en normen”. Of door “dominantie”: je accepteert de Ander als hij een ondergeschikte positie in neemt. Of door “afschrijven”: “we sluiten de Ander buiten door op hem neer te kijken en hem te negeren en geen aandacht te besteden aan zijn behoefte”.

Hoe voorkom je die dynamiek van uitsluiting? Door volgens Keller nederigheid te combineren met zekerheid. Radicale nederigheid: “zodat we ons op geen enkele manier boven de Ander kunnen plaatsen”. Zekerheid: onzekerheid dwingt ons er toe “om de ander af te kraken en in een kwaad daglicht te stellen, zodat we ons zelfbeeld kunnen opvijzelen”. Nederigheid moet gecombineerd worden met een “vast en zeker besef van eigenwaarde”. “Gewone identiteitsvorming sluit ze over en weer uit omdat eigenwaarde bereikt wordt door eigen inspanningen.” Christelijke identiteit echter is “een identiteit die tegelijkertijd tot zelfbevestiging en zelfverloochening leidt”.

Culturele flexibiliteit van het christendom
Ik schreef hiervoor al dat het omarmen van een christelijke identiteit niet betekent dat er afscheid genomen wordt van andere factoren die de identiteit bepalen. “Ze zijn niet langer het ultieme fundament voor onze betekenis en onze eigenwaarde, maar dat wil niet zeggen dat ze afgezwakt of afgeschaft worden.” “Om deze redenen beschikken mensen die de christelijke identiteit ontvangen hebben over middelen om meer open te staan voor verschillen en om in cultureel opzicht flexibeler te worden dan ze anders ooit waren geweest.”

Nieuw soort identiteit
Die christelijke identiteit is een nieuw, uniek soort identiteit. Je echte Zelf is het Zelf dat je bent in Gods ogen. Als je je identiteit ontleent aan vertrouwen op God, “dan wijken angsten en aandriften die ons gevangen hielden en ervaren we een nieuwe vrijheid en zekerheid”. Het brengt een nieuwe heelheid en zelfbewustzijn met zich mee. “Het christelijke evangelie biedt ons de meest onverwoestbare en betrouwbare bevestiging van onze eigenwaarde (…).”

Tenslotte
Dit klinkt wellicht te mooi om waar te zijn. Keller eindigt genoemd hoofdstuk dan ook zo: “Christenen schieten natuurlijk vaak tekort in het besef welke middelen hun ter beschikking staan en in het vandaaruit leven. Maar de wereld heeft behoefte aan miljoenen mensen die het vermogen hebben om te doen waartoe het evangelie hen aanzet en waarvoor het hun de kracht geeft.”