Preken op hartsniveau

Tim Keller schreef het boek Preken – Geloof overbrengen in een sceptische tijd. De ondertitel geeft al aan, dat het boek niet alleen over preken gaat. Iets wat doorgaans door een predikant wordt gedaan. Het boek is voor “iedereen die worstelt met hoe je op wat voor niveau dan ook de levensveranderende boodschap van de Bijbel moet overbrengen op mensen in een tijd die steeds sceptischer wordt”. 

Hoofdstuk 6 – Christus verkondigen en het hart aanspreken gaat wel specifiek over preken. Keller omschrijft het doel van een preek als volgt: “Dus het doel van de preek kan niet zijn alleen maar de waarheid helder krijgen zodat het verstand die kan begrijpen, maar ook ervoor zorgen dat de waarheid begrepen wordt en werkelijkheid wordt op hartsniveau”. Preken moet aankomen op hartsniveau. Er moet zo gepreekt worden, “dat mensen ‘diep in het hart geraakt’ worden”. Waarom? Omdat dat wat het hart raakt ook de gevoelens en het gedrag zal bepalen. 

Vervolgens voert Keller Jonathan Edwards (met zijn boek The Religious Affections) ten tonele. Edwards onderscheidt twee menselijke vermogens:
1. het ‘begrip’: “het feit dat we in staat zijn om de aard van de dingen waar te nemen en te beoordelen”;
2. de ‘inclinatie’ (of geneigdheid): “om datgene wat we waarnemen al dan niet te waarderen, om het lief te hebben of af te wijzen”.

Deze laatste splitst Edwards vervolgens weer verder uit:
2a. de ‘wil’: als de geneigdheid betrekking heeft op het handelen;
2b. het ‘hart’: als de geneigdheid besef heeft van de schoonheid van datgene wat het begrip heeft waargenomen.
“De ‘affecten’ zijn wat Edwards ‘de krachtigste en meest merkbare uitingen’ noemt van dit vermogen (AG: vermogen zoals genoemd bij 2b).”

“Deze affecten staan natuurlijk bol van de emoties, maar ze zijn er niet gelijk aan. Affecten zijn de geneigdheid van de hele mens als hij doordrongen raakt van de schoonheid en voortreffelijkheid van een bepaald object.” Affecten zijn veel blijvender dan emoties “en hebben zowel betrekking op de overtuiging van het verstand als op veranderingen in ons gedrag en leven”.

Enkel en alleen “rationele argumentatie en onderwijs in de leer” is niet voldoende. “(…) er is (…) voor nodig dat Christus in al zijn schoonheid wordt voorgesteld als degene die zijn rijkdom voor ons opgaf”. Het moet gaan om een diepe waarheid op hartsniveau. Alleen dat leidt tot veranderingen van binnenuit. Tot bekering. Edwards schrijft: “Er is dus verschil tussen van mening zijn dat God heilig en genadig is, en echt doordrongen zijn van de liefelijkheid en schoonheid van die heiligheid en genade.” Het eerst heeft betrekking op het ‘begrip’, het tweede op het besef van het ‘hart’.

Ook het inspelen op de ‘wil’ is niet effectief, omdat de affecten van het hart daardoor niet veranderen. “Wat het hart het liefst wil zal het verstand aanvaardbaar vinden, zullen de emoties waardevol vinden en zal de wil te doen vinden. Het is daarom ongelofelijk belangrijk dat prediking het hart zo raakt dat het ophoudt met het vertrouwen en liefhebben van andere dingen dan God.” God zal als enige ultieme waarde voor je moeten krijgen.