Wat is Internal Family Systems?

Ik schreef in een vorige blog over Internal Family Systems (=IFS). Maar wat is IFS? Hoe werkt IFS? Griet op de Beeck beantwoordt in haar boek die vraag (p.228-238). En ze raadt aan het boek Alle delen welkom van de ontdekker van IFS - Richard C. Schwartz te lezen. Ik heb Alle delen welkom gelezen en zal in deze blog vanuit dit boek antwoord geven op de vraag wat IFS is. Ik laat daarbij het spirituele element van IFS buiten beschouwing. Daar kom ik in een andere blog nog op terug. 

Essentie
Schwartz schrijft in zijn inleiding dat IFS in essentie ‘een liefdevolle verstandhouding met het innerlijk (met je delen)’ is en met ‘de buitenwereld (met de mensen in je leven)’. In dat opzicht is volgens Schwartz IFS eveneens een manier van leven.

Meervoudige psyche
IFS gaat uit van de meervoudigheid van de psyche. Jij bent een meervoudige persoonlijkheid, net als iedereen. “(…), we worden allemaal geboren met subpsyches die binnen in ons voortdurend interacties met elkaar aangaan.” Dit staat in tegenstelling tot de meeste psychotherapieën en spirituele werkwijzen die het idee van de enkelvoudige psyche aanhangen.

Delen
“Het is de natuurlijke toestand van de psyche om uit delen te bestaan (…).” “Het zijn innerlijke wezentjes die hun best doen om jou veilig te houden, om elkaar veilig te houden en om zich daar in jouw innerlijk staande te houden. Ze hebben volledige, genuanceerde persoonlijkheden: elk deel heeft andere verlangens, een andere leeftijd, andere meningen, andere talenten en andere hulpmiddelen.” Onze delen hebben ons ‘allerlei waardevolle eigenschappen en hulpmiddel te bieden’.

Lasten
“(…), in of op ‘hun lichaam’ dragen delen extreme overtuigingen en emoties, die hun gevoelens en handelingen bepalen”. Deze gevoelens of overtuigingen noemt Schwartz lasten. Deze lasten zijn het gevolg van iemands rechtstreekse ervaring. De ervaring van mishandeld-zijn of die van een ernstig auto-ongeluk. “Als we jong zijn, kunnen we nog niet goed beoordelen of dergelijke emoties en overtuigingen wel kloppen, waarna ze zich vastzetten in het lichaam van onze jongste delen en later een belangrijke (zij het onbewuste) ordenende kracht worden in ons leven.” Deze categorie lasten noemt Schwartz persoonlijke lasten. De andere categorie is die van doorgegeven lasten. Doorgegeven vanuit ouders, de cultuur, etnische groep e.d. 

Delen en lasten zijn niet identiek aan elkaar en moeten niet met elkaar worden verward. “(…) zodra de lasten het lichaam van een deel verlaten, transformeert zo’n deel onmiddellijk naar zijn oorspronkelijke, waardevolle toestand”. Delen die belast zijn, worden gewonde delen of ballingen genoemd. Zo’n deel gaat als het ware in ballingschap, wordt verbannen. 

Er zijn geen slechte delen, alleen maar goede delen met een slechte rol. Delen kunnen genezen, geheeld of verlost worden van hun last. “IFS heeft het radicaal afwijkende standpunt dat elk deel, hoe demonisch het ook lijkt, een geheime, pijnlijke geschiedenis kan vertellen over de manier waarop het zijn rol op zich moest nemen en ongewild lasten met zich meedraagt die het (AG: deel) blijven aansturen.” 

Het Zelf
Er is ook een deel dat Schwartz het ‘Zelf’ noemt. Dat is de kern van een persoon. Wie je werkelijk, ten diepste bent. Het Zelf bestaat in iedereen. “Daarnaast kan het Zelf niet beschadigd raken, hoeft het Zelf niet ontwikkeld te worden en bezit het Zelf een eigen wijsheid over de manier waarop zowel innerlijke als externe relaties geheeld kunnen worden.” “Het Zelf is niet waarneembaar, je kunt het Zelf niet zien, omdat het de zetel van je bewustzijn is. Het is de plaats van waaruit jij je delen en de buitenwereld ziet.” 

Delen vermengen
Een deel kan zich vermengen met je Zelf. Je wordt dan (tijdelijk) het deel dat zich met jou heeft vermengd. “Beschermende delen vermengen omdat ze geloven dat ze situaties in jouw leven onder controle moeten houden. Dat vertrouwen ze je Zelf niet toe.” “Sommigen van ons zijn vrijwel altijd vermengd met bepaalde delen. (…).” En andere delen vermengen alleen als ze getriggerd worden. “Een essentieel onderdeel van IFS is dan ook het opsporen van vermengde delen en ze het vertrouwen geven dat het veilig is om te ontmengen.”

Beschermers
“Als je veel ballingen hebt, zullen andere delen van je persoonlijkheid hun waardevolle rol moeten neerleggen om beschermer te worden.” Je hebt twee categorieën beschermers: managers en brandweerlieden.

Een manager doet er alles aan om te voorkomen (proactief) dat een balling wordt getriggerd. Ze gaan er voor om ballingen in de hand te houden. Gaan voor controle op en veiligheid voor ballingen.

Brandweerlieden komen in actie als ballingen toch getriggerd raken (reactief). Het is een groep delen die in actie komen om innerlijke brandjes te blussen. ‘De vlammen van emoties te doven’. “Hoe meer afstand jij neemt van je emotionele pijn, hoe beter, vinden zij.” 

Genezing en transformatie
Schwartz benadrukt herhaaldelijk dat deze categorieën (ballingen, managers en brandweerlieden) niet de essentie van die delen aangeeft. “Een categorie is alleen maar de rol die je delen opgedrongen kregen door wat er in je jeugd is gebeurd. Ze zitten klem door de lasten die ze moesten dragen en doordat ze in het verleden vastzitten.” Delen hebben een rol opgedrongen gekregen ‘waarvan ze graag verlost willen worden’. “Zodra ze verlost zijn, transformeren ze.”

De vier doelen van IFS is: “(1) delen uit hun rol bevrijden en naar hun natuurlijke toestand laten terugkeren, (2) vertrouwen in het Zelf herstellen, (3) harmonie aanbrengen in het innerlijke systeem en (4) Zelf-geleid worden”. Heling (vanuit IFS gezien) is het bewerkstelligen en realiseren van deze vier doelen. “Een balling is geheeld zodra het Zelf het deel terughaalt van de plek in het verleden waar het vastzit. Dan pas kan de balling van zijn last verlost worden en met alle andere delen opnieuw in het systeem integreren.” 

Kenmerken van je Zelf
Schwartz heeft acht kenmerken of eigenschappen ontdekt van je Zelf (8 C’s in het Engels):

1. Nieuwsgierigheid (curiosity)
2. Rust (calm)
3. Vertrouwen (confidence)
4. Compassie (compassion)
5. Creativiteit (creactivity)
6. Helderheid (clarity)
7. Moed (courage)
8. Verbondenheid (connectedness)

Aan de hand van de acht hiervoor genoemde eigenschappen (van het Zelf) kun je bepalen wanneer je wel en niet in Zelf-modus bent. “Hoewel er geen rangorde is in deze eigenschappen, heb ik gemerkt dat nieuwsgierigheid vaak als eerste eigenschap naar voren treedt.” Al deze eigenschappen werken samen. Het Zelf is meer dan het totaal van onze delen.

Schwartz schrijft ook wat het Zelf niet is. Het is niet wat mensen vaak beschouwen als het ego, “dat in het kader van IFS bestaat uit een cluster managers die je leven op de rails willen houden en je veiligheid willen verzekeren’. “Het Zelf is ook niet je observerende ego of je getuigende bewustzijn, aangezien het niet alleen maar passief toekijkt. Het Zelf laat het niet bij observeren.”

Zelf-geleid
“Je kunt IFS beschouwen als gehechtheidstheorie van ons innerlijk, in die zin dat het Zelf van de client de veilige gehechtheidsfiguur wordt voor zijn onveilig of vermijdend gehechte delen.” “Het Zelf weet gewoon hoe het een goede innerlijke leider moet zijn.” Je Zelf wil en kan de primaire verzorger van je eigen delen worden. Dat is belangrijk omdat jezelf verantwoordelijk bent om te zorgen voor jouw lijdende en behoeftige delen in plaats van het zoeken naar vervulling van hun behoeften in de buitenwereld (wat doorgaans gebeurt). 

Het doel is om jezelf te leiden vanuit het Zelf ongeacht het gedrag van anderen of ondanks angstaanjagende gebeurtenissen. Dat kan heel lastig zijn maar is zeker mogelijk. “Als je meer Zelf-geleid bent, word je een compleet, geïntegreerd en heel persoon.” De vraag is of je een door beschermers geleid systeem bent of een Zelf-geleid systeem. 

Tenslotte
Ik ga afronden. Er is over IFS nog veel meer te zeggen. Ik raad je aan zelf het boek Alle delen welkom te lezen. Ook heb ik het voornemen nog andere blogs te schrijven naar aanleiding van dit boek van Richard Schwartz.