Denken in systemen

Ik schreef al eerder blogs over systeemdenken en las er diverse boeken over (Gabor Maté, Bommerez, Schwarz, Friedman). Maar, geïnspireerd door gesprekken met mijn broer, besloot ik om mij verder te verdiepen in ‘systeemdenken’ en las het boek Denken in systemen – een handleiding van Donella Meadows. 

Meadows definieert in hoofdstuk 1 van haar boek een systeem als: “een onderling verbonden verzameling elementen, zodanig georganiseerd dat het systeem samenhang heeft en iets bereikt.” Het gaat dus om elementen (onderdelen), onderlinge verbindingen (relaties) en een functie of doel. Een systeem heeft een bepaalde harmonie of heelheid nodig. En een set van mechanismen die die heelheid in stand houden. 

“Systemen kunnen veranderen, zich aanpassen, op de buitenwereld reageren, een doel kiezen, zichzelf herstellen, en hun eigen voortbestaan veiligstellen, zelfs als ze bestaan uit niet-levende dingen. Systemen zijn vaak zelfsturend en zelfherstellend tot een bepaalde mate van ontregeling. Ze zijn veerkrachtig, en vaak evolutionair tot stand gekomen.” 

“Veel van de onderlinge verbindingen in systemen functioneren op basis van informatiestromen. Informatie houdt systemen bij elkaar en speelt een grote rol in hun functioneren.” 

“Systemen kunnen ingebed zijn in andere systemen. En dus kunnen doelen ook opgaan in andere doelen.” “Voor een succesvol systeem is het essentieel om de subdoelen en het grotere doel met elkaar in harmonie te houden.”

 “De basis van elk systeem is de voorraad. De voorraad bestaat uit alle onderdelen van het systeem die je op een bepaald moment kunt zien, voelen, tellen of meten.” Een systeemvoorraad is ‘een hoeveelheid, een verzameling, een opeenstapeling van materiaal of informatie die in de loop der tijd is opgebouwd of verzameld’. “Een voorraad verandert met de tijd, dankzij de werking van flows of stromen.” Meadows schrijft dat ‘als je de dynamiek van voorraden en stromen begrijpt, en hoe die veranderen met de tijd, dan begrijp je grotendeels hoe complexe systemen werken’. 

“Het kost tijd om een voorraad te veranderen, omdat de stromen tijd nodig hebben.” Voorraden ‘kunnen zorgen voor vertragingen, achterstanden, buffers, ophoping en plotseling momentum in een systeem’. “Omdat een systeem voorraden heeft, kunnen verschillende typen in- en uitstroom onafhankelijk van elkaar bestaan, en soms zijn ze tijdelijk niet in balans.” 

“Systeemdenkers zien de wereld als een grote verzameling voorraden, plus de mechanismes die we gebruiken om in- en uitstroom te manipuleren en zo de voorraad op peil te brengen of houden. Met andere woorden: systeemdenkers zien de wereld als een verzameling ‘feedbackprocessen.” De schrijfster noemt in dit verband twee vormen van feedbackloops: de balancerende (stabiliserende) feedbackloops en de zichzelf versterkende feedbackloops. Een systeem kan meerdere feedbackloops hebben, die met elkaar samenhangen. 

Tot zover een korte samenvatting van hoofdstuk 1 van het genoemde boek.