Er is niets nieuws onder de zon

Ik schreef al eerder dat twee onderwerpen uit het boek Vrede op aarde van Stefan Paas bij mij in het bijzonder bleven haken. Zoals gezegd vonden ze een haakje dat gevormd is vanuit mijn belevenissen en ervaringen van de aflopen jaren. In deze blog het tweede onderwerp. Het onderwerp lichtte bij mij op na het lezen van hoofdstuk 4: Uit de diepte: Heil en de zoektocht naar recht. 

In dit hoofdstuk beschrijft Paas een “historische casestudy” namelijk die van een “’slavensamenleving’: het Amerikaanse Zuiden in de periode tussen de Revolutie (1776) en de Burgeroorlog (1861-1865).” Paas stelt daarbij de vraag: “Hoe konden vrome christenen andere, minstens even vrome christenen in slavernij houden, hen vernederen, wreed mishandelen, hun gezinnen uit elkaar rukken – en oprecht menen daarmee het werk van God te doen?” 

Naast verdedigers van de slavernij en abolitionisten (die pleiten voor afschaffing van de slavernij) waren er “ook veel piëtisten die slavernij in de praktijk afwezen, vanwege de wreedheden ervan, terwijl zij deze in theorie accepteerden. Het stond nu eenmaal in de Bijbel.” “Het sterkste argument van zuidelijke verdedigers van de slavernij, (…), was hun claim op ‘bijbelgetrouwheid’. Wie slavernij wil verdedigen, hoeft immers zijn Bijbel maar open te doen.” 

“Een ferm theologisch abolitionisme zal eerder een beroep doen op de grote Bijbelse lijnen, een bepaalde kernboodschap van de Bijbel (…) of een centrale ethische richtlijn als de Gulden regel van Jezus (…). Maar juist dit beroep op hermeneutische principes en grote lijnen maakte abolitionisten kwetsbaar voor beschuldigingen van vrijzinnigheid.” “Abolitionistische theologen beargumenteerden (…) vaak dat het bij Bijbelse slavernij ging om situaties die onvergelijkbaar waren met de slavernij in hun dagen.” 

Waar doe deze ‘strijd’ tussen voor- en tegenstander aan denken? Mij deed ze denken aan kerkelijke discussies (‘strijd’) als vrouwen in het ambt. Later las ik de volgende voetnoot: “In dat opzicht is dit debat niet zonder overeenkomsten met moderne kerkelijke debatten over vrouwen in het ambt of de positie van homoseksuele kerkleden. Ook hier gaat het vaak over een beroep op afzonderlijke bijbelteksten (die soms klip-en-klaar lijken in hun afwijzing) en een beroep op grote lijnen, Bijbelse principes, of wat men verstaat als de Bijbelse kernboodschap (zoals ‘God is liefde’).” Paas heeft deze link dus zelf ook gelegd tussen de kerkelijke strijd over slavernij en die rond de vrouw in het ambt. 

Ook in genoemde moderne kerkelijke debatten is voor verdedigers (tegenstanders van vrouw in het ambt) het 'sterkste' argument hun claim op ‘bijbelgetrouwheid’. Voorstanders hebben naar hun mening die bijbelgetrouwheid verkwanseld. Dit geldt als een ‘rode kaart’ en is voldoende reden om het kerkgenootschap te verlaten en (mogelijk) familiebanden anders te waarderen. Daarbij moet vaak de zgn. ‘nieuwe hermeneutiek’ (hermeneutische principes - voorstanders) het ontgelden. 

Er lijkt niets nieuws onder de zon. Kerkelijke debatten van nu werden (weliswaar over andere onderwerpen) vroeger ook al gevoerd.