De namiddag van het christendom

Tomáš Halík schreef het boek De namiddag van het christendom – op weg naar een nieuw tijdperk. Ik laat hem zelf via een aantal citaten vertellen waar zijn boek over gaat. 

“Dit boek gaat over de veranderingen van het geloof in mensenlevens en in de geschiedenis. Hierin stel ik de vraag welke transformaties er in onze tijd plaatsvinden en welke mogelijke toekomstige vormen van christendom zich in de vele crises al aankondigen.” 

“Dit is een boek over geloof als een zoektocht naar God te midden van een veranderende wereld, over geleefd geloof en over de geloofsdaad. Dit wil zeggen dat het veel meer gaat over hoe we geloven (…) dan over wat we geloven, wat het ‘object’ van ons geloof is (…).” 

Het gebruik van namiddag in de titel van het boek werd Halík ingegeven door een metafoor van C.G. Jung. Met die metafoor beschrijft Jung ‘de dynamiek van een individueel mensenleven’. Halík past deze metafoor toe op de geschiedenis van het christendom. Het gebruikt deze metafoor ‘om de paradigmaverschuivingen in de geschiedenis van het christendom’ duidelijk te maken. Halík is er van overtuigd dat wij vandaag op de drempel van de namiddag van het christendom staan en presenteert in zijn boek een visie op die namiddag. 

“Dit boek gaat over de transformatie van het christelijk geloof, maar het gaat ook over de transformatie van religie en de veranderende relatie tussen geloof en religie.” 

Halík noemt als een van de belangrijkste ideeën van zijn boek: “de identiteit van het christelijk geloof vloeit voort uit het steeds opnieuw binnentreden in het paasdrama van dood en opstanding”. “De namiddag van het christendom zal waarschijnlijk op dezelfde manier komen als Jezus op de paasmorgen: we zullen Hem herkennen aan de wonden in zijn handen, zijn zij en zijn voeten. Maar de wonden zullen van gedaante veranderd zijn.” 

“Een van de belangrijkste boodschappen van dit boek is dat de tijd is gekomen voor een diepere oecumene, voor een zelftranscendentie van het christendom.” 

“De belangrijkste uitdaging voor het kerkelijke christendom van vandaag is de wending van religie naar spiritualiteit. (…) Laten we een van de belangrijkste stellingen van dit boek formuleren: de toekomst van de kerken hangt grotendeels af van de vraag of, wanneer en in welke mate ze het belang van deze wending inzien en hoe ze op dit teken van de tijd weten te reageren.” 

“Maar voor mij (AG: Halík) is de paradox van de apostel Paulus de sleutel tot alle beschouwingen over de Kerk: ‘Maar wij dragen deze schat in aarden potten …. (2 Kor. 4:7). Daarom zoek ik in dit boek, waarin ik met de dwaasheid van de hoop niet alleen de vele aspecten van de huidige crisis van de Kerk analyseer, ook naar de verborgen gestalte waartoe de Kerk is geroepen en die volgens ons geloof aan het einde der tijden tot bloei zal komen – die schat die verborgen ligt in de breekbare, stoffige en gehavende aarden potten die wij zijn en die samen de Kerk vormen.” 

“Ik ben ervan overtuigd dat (…) vooral de centra van spiritualiteit en geestelijke begeleiding de belangrijkste brandpunten van het christendom zullen zijn in de namiddag van zijn bestaan.” “Het is mijn vaste overtuiging dat de dienst van persoonlijke geestelijke begeleiding de cruciale en meest gevraagde pastorale rol van de Kerk in de komende namiddag van de christelijke geschiedenis zal zijn.” 

“In mijn overwegingen in dit boek heb ik nagedacht over een nieuwe reformatie, die steeds duidelijker naar voren komt als een noodzakelijk antwoord op de huidige toestand van de Kerk.” Daarbij staat Halík ook stil bij de vraag ‘hoe we kunnen voorkomen dat een nieuwe reformatie op een pijnlijk schisma uitloopt en vooral dat ze halverwege blijft steken en de gewekte hoop teleurstelt’.