Revolutie binnen de relatie - verantwoordelijkheid

Opnieuw een blog naar aanleiding van het boek Revolutie binnen de relatie – Liefde opnieuw ontwikkelen van Riekje Boswijk-Hummel. Er is een woord, een onderwerp dat je veel tegenkomt in het boek: verantwoordelijkheid. Daarover meer in deze blog. Ik zal dit woord verder cursief weergeven. 

Wat is die revolutie?
Revolutie binnen de relatie, maar wat is nu precies de inhoud van de revolutie? “Het belangrijkste bestanddeel van de wending die hier plaatsvindt, is de verplaatsing van de verantwoordelijkheid, oftewel: je gaat uit de machtsstrijd.” De grote ommekeer bestaat hierin,  “dat je naar jezelf gaat kijken en niet meer de ander naar jezelf gaat omvormen”. “Niet de ander, maar jijzelf bent verantwoordelijk voor je manier van doen.”

Is de revolutie gemakkelijk?
In de praktijk is dat zeker niet gemakkelijk. Het is veel gemakkelijker om de ander de schuld te geven en de ander te willen veranderen. “Er zitten drie zeer krachtige heersers op de troon die steevast beweren dat jij perfect bent en dat alle schuld van jouw ellende aan de jou omringende wereld en mensen ligt. Die drie heersers zijn: Trots, Illusie en Angst.” “Deze drie heersers hebben de macht. Zij hebben die macht en kunnen haar alleen maar behouden bij de gratie van het feit dat zij de verantwoordelijkheid naar buiten geprojecteerd hebben.”

Psychologische volwassenheid
Boswijk-Hummel geeft in haar boek ook een definitie van (psychologisch) volwassen zijn: “bereid zijn de verantwoordelijkheid te aanvaarden voor je eigen situatie en je eigen handelen. Als ik zelf de verantwoordelijkheid aanvaard voor mijn geschiedenis, mijn situatie en mijn omstandigheden, kan ik ze leren accepteren, niet zozeer als (ver)vormende factoren maar als leermateriaal. Alles wat ik in mijn leven tegenkom kan leermateriaal voor me zijn.” “Je kunt er gewoon voor kiezen of je je leven leeft als een kind of als een volwassene.” Psychologisch volwassen-worden is een belangrijk proces in het kader van de revolutie binnen de relatie. 

Verdieping - verbreding
Verantwoordelijkheid is een thema dat in allerlei verbanden terugkomt. Ik noem er een aantal:

Verantwoordelijkheid is naast autonomie en respect één van de drie pijlers van de relationele grondwet. De drie pijlers van deze grondwet vinden we ook terug in managementboeken als Taal van Transitie, Laat je niet gijzelen en Care to Dare.

In het boek Geweldloze communicatie van Rosenberg komt verantwoordelijkheid ook aan bod: “Levensvervreemdende communicatie verduistert het besef dat we allemaal zelf verantwoordelijk zijn voor onze eigen gedachten, gevoelens en daden.”

In het boek Van geslacht op geslacht van Friedman komt o.a. de verantwoordelijkheidsdriehoek ter sprake en wordt de differentiatieschaal van Bowen genoemd. “Deze schaal gaat onverbloemd uit van persoonlijke verantwoordelijkheid.”

In 4 stappen naar een sterke identiteit van Henry Cloud noemt hij als 4^e stap: verantwoordelijkheid nemen als volwassen persoon.

En in De Keuze van Edith Egar deelt ze de belangrijkste waarheid die ze kent: ‘ (…) dat je eigen gedachten de grootste gevangenis zijn, en dat de sleutel in je zak zit: de bereidheid om de totale verantwoordelijkheid voor je leven te nemen; de bereidheid om risico’s te nemen; de bereidheid om jezelf los te maken van oordelen en je onschuld op te eisen terwijl je jezelf leert accepteren en leert houden van wie je echt bent: menselijk, niet perfect en één geheel.’

Eigenschap 1 bij Stephan Covey is: wees proactief. De andere 6 eigenschappen zijn volgens Covey allemaal afhankelijk van je proactieve kracht. “Proactiviteit is meer dan initiatieven nemen. Het betekent dat je verantwoordelijk bent voor je eigen leven. Ons gedrag is afhankelijk van onze beslissingen (ag: of keuzes), niet van onze omstandigheden.”

Zowel Egar als Covey zijn geïnspireerd door Victor Frankl. Frankl ontwikkelde de logotherapie. De logotherapie beschouwt de verantwoordelijkheid als de kern, de essentie van het menselijke bestaan.